زمان مطالعه : ۶ دقیقه

[ratemypost-result]

سازدهنی کروماتیک (به انگلیسی: Chromatic Harmonica) نوعی از سازدهنی است که نت‌های آن با فشردن یک دکمه در بغل سازدهنی نیم پرده تغییر می‌کنند. این دکمه که اسلاید نام دارد باعث جابجا شدن یک قطعه کشویی در ساز می‌شود که مسیر هوا را تغییر می‌دهد. بعد از رها کردن اسلاید، این قطعه بلافاصله توسط فنر به محل اول خود برمی‌گردد.

نام گذاری سازدهنی کروماتیک هم به همین دلیل است که این ساز قادر است ۱۲ نت گام کروماتیک موسیقی کلاسیک یا غربی را تولید کند. این الگو مشابه دکمه‌های سفید و سیاه پیانو است. این امر هم یکی از تفاوت‌های عمده این ساز با سازدهنی دیاتونیک است. در این نوشته خانه سازدهنی و در ادامه معرفی انواع سازدهنی به توضیح ویژگی‌ها، ساختار و قابلیت‌های بی نظیر سازدهنی کروماتیک می‌پردازیم.

در حالتی که اسلاید آزاد است، گام اصلی کروماتیک مطابق با کلید سازدهنی تولید می‌شود. در حالی که فشار دادن دکمه اسلاید تمام نت‌ها را نیم پرده بالاتر می‌برد. در حال حاضر، مانند سازدهنی دیاتونیک این سازدهنی هم در تمام ۱۲ کلید موسیقی ساخته می‌شود، اما از آنجایی که این ساز می‌تواند تمام نت‌های گام کروماتیک را بنوازد، بیشتر نوازندگان ترجیح می‌دهند از یک سازدهنی کروماتیک در کلید دو (یا کلید C) استفاده کنند.

سازدهنی کروماتیک معمولاً به صورت ۱۲، ۱۴ یا ۱۶ سوراخ موجود است. این ساز به طور معمول کوک مشابه با کوک ریشتر (Richter tuning) سازدهنی دیاتونیک را دارد. با این تفاوت که نت سل (یا نت G) در حالت مکش حذف شده و نت دو (یا نت C) در انتهای هر اکتاو دو بار تکرار می‌شود. در کروماتیک استاندارد ۱۲ سوراخ، پایین‌ترین نت، نتِ دو وسط (به انگلیسی: Middle C) است. در حالی که سازدهنی کروماتیک ۱۶ سوراخ، از یک اکتاو پایین‌تر شروع می شود.

الگوی قرارگیری نت‌ها در سازدهنی کروماتیک مانند طرحی است که در تصویر زیر نمایش داده شده است.

هر سوراخ از سازدهنی کروماتیک می‌تواند ۴ نت را تولید کند و به همین دلیل یک ساز کروماتیک ۱۲ سوراخ دارای سه اکتاو است. از آنجا که در سازدهنی کروماتیک برای هر سوراخ دو تیغه موجود است که یکی در حالت فوت و دیگری در حالت مکش ارتعاش می‌کنند، می‌توان از هر سوراخ دو نت را تولید کرد. اما با فشار دادن اسلاید و فوت کردن در همان سوراخ، جریان هوا به مسیر کناری منتقل می‌شود و نت‌های فوت و مکش جدیدی تولید می‌شوند که نیم پرده نسبت به نت‌های قبل بالاتر هستند.

به عنوان مثال، با فوت و مکش در سوراخ شماره ۱ سازدهنی کروماتیک، به ترتیب نت‌های C و D (نت‌های دو و رِ) تولید می‌شوند و با فشار دادن اسلاید و فوت کردن در همان سوراخ، این بار نت‌های #C و #D (دو دیِز و رِ دیِز) نواخته می‌شوند. البته در نت‌هایی از گام کروماتیک که با نت بعدی نیم پرده فاصله دارند، این الگو برقرار نیست.

با برداشتن صفحه کاور سازدهنی کروماتیک، تیغه‌ها (به انگلیسی: Reeds) و ویندسیورها (قطعات لاستیکی) را می‌بینیم که به طور یک در میان روی یک صفحه قرار گرفته‌اند. در زیر ویندسیورها یک تیغه دیگر قرار دارد. در زیر هر کدام از صفحات کاور چنین صفحه‌ای مشاهده می‌شود.

بسیاری از هنرجویان سوال می‌کنند که کار ویندسیور چیست؟ این اجزا که امروزه از صفحات لاستیکی ساخته می‌شوند، در حین دمیدن و مکش هوا، مانند سوپاپ عمل می‌کنند تا از جریان هوا بین تیغه‌ها و ایجاد چند نت هم زمان با هم، جلوگیری کنند. به این معنی که ویندسیور اجازه نمی‌دهد هیچ هوایی آزاد شود.

وقتی نوازنده مکش انجام می‌دهد، ویندسیور بالایی به سمت صفحه Reed-plate مکیده می‌شود و شیار اطراف تیغه را آب بندی می‌کند. بنابراین ویندسیورها، برای اطمینان از ایجاد جریان هوا فقط روی یک تیغه تعبیه شده‌اند.

صفحه‌ای که تیغه‌ها توسط پیچ و یا پرچ بر روی آن نصب شده‌اند، reed plate نامیده می‌شود. هر سازدهنی دارای دو reed plate است که بر روی شانه و یا comb سازدهنی کروماتیک سوار می‌شوند. به طور معمول این اتصال به وسیله چندین پیچ نازک انجام می‌شود. استفاده از چندین پیچ به این دلیل است که تمام سطح اتصال reed plate به شانه به طور کامل آب بندی شود و درز نداشته باشد.

در ابتدا، بدنه یا شانه همه سازدهنی ها از چوب ساخته می‌شدند. اما اکنون بیشتر آنها از پلاستیک تزریق شده تولید می‌شوند. این قطعه در برخی از مدل‌های حرفه‌ای سازدهنی از آلیاژهای فلزی یا نقره ساخته می‌شوند. همانطور که در مورد شانه سازدهنی دیاتونیک گفته شد، استفاده از چوب در بدنه سازدهنی کروماتیک هم می‌تواند به دلیل جذب رطوبت تنفس نوازنده باعث متورم شدن شانه سازدهنی و ایجاد ترک در آن بشود.

اسلاید و فنر متصل به آن دو قطعه اساسی دیگر در سازدهنی کروماتیک هستند که همان طور که توضیح داده شد، برای ایجاد نت‌های نیم پرده مورد استفاده قرار می‌گیرد. فنرها براساس مکانیسم عملکرد اسلاید ممکن است در انواع مختلفی باشند.

[ratemypost]